KÜÇÜK PİNOKYOLAR

‘Eyvah çocuğum yalan söylüyor ne yapacağım şimdi!’ Yalan söyleme davranışı birçok veliyi tedirgin eden bir durumdur. Yalan söyleme davranışı hangi gelişim döneminde bir problem davranıştır? Çocuklar neden yalan söyler?

Çocuklarda yalan söyleme davranışında bakılması gereken ilk etken çocuğun kaç yaşında olduğu ve hangi gelişim döneminde yer aldığıdır.

0-3 yaş: çocuk bu dönemde ‘yalan nedir?’ farkında bile değillerdir ve anne-babanın her şeyi bildiğini düşünürler. İçsel ve dışsal gerçeklik arasındaki ayrımı  yapamazlar.

3-5 yaş: çocuk yalan söylemez sadece hayal dünyası gelişmektedir. Bu sebeple anlattıkları hayaller, yalan olarak nitelendirilemez. Çünkü bu dönemde sembolik oyun dönemindedir. Örneğin: genelde kız çocuklarında görülen oyuncak bebeklerinin kendileriyle konuştuğunu söylerler. Bunu yalan olarak değil çocuk anemizim(cansız varlıklara canlı özelliği yükleme) dönemindedir. Abartılı söylemler ve hayal gücü bu dönemde olması gereken bir olgudur.

5-8 yaş: okul çağı çocuğudur. Anne-babanın onayı onun için çok önemlidir. Onay alma, takdir edilme, başarılı gözükme, sevilme, ilgi görmek amacıyla yalan söyleme davranışı olabilir. Bu yaş aralığında çocuk doğru ve yalan ayrımını göz etmeye başlar.

Çocuklar da 7 yaşından itibaren soyut düşünme becerisi gelişmeye başlar. 8-9 yaşlarına geldiğinde neyin yalan neyin gerçek olduğunu tam olarak ayırt eder hale gelirler.

Çocuğun 10-11 yaşından sonra yalan söylemesi aileyi tedirgin etmelidir. Çünkü çocuk bilişsel olarak yanlış ve doğruyu ayırt edebilecek bilişsel kapasiteye ulaşmıştır. Çocuğun yalan söyleme davranışındaki nedenlerin kesinlikle araştırılması gerekir. 10 yaşından sonra söylenen yalanla ilgili sorulacak sorular;

1.Yalanı sadece anne/babaya mı söylüyor yoksa herkese mi söylüyor?

2.Belli bir konuda mı yalan söylüyor yoksa genel olarak yalan söyleme davranışımı var?

3.Hangi yoğunlukta yalan söylüyor?

4.Hangi ortamda yalan söylüyor?

5.Söylenen yalanın bir amaca hizmet ediyor mu? Bu gibi ölçütlere dikkat edilmesi gerekir.

Patolojik olarak değerlendirilecek yalanlar; Çocuğun 10-11 yaşından sonra söylemeye başladığı, her ortamda, sebepsiz ve aykırı söylediği, genel olarak herkese söylenen, yoğun olarak söylenen yalanlardır. Sebepsiz yere yalan söyleme kriteri özellikle önemlidir. Bu tür bir yalan söylemede dürtü kontrol bozukluğu, uyum ve davranış bozukluğu görülebilir. Özellikle bu tür davranış bozukluğu olan çocuklarda tramvatik yaşantılar, sağlıksız bir aile ortamı olduğu gözlenmiştir. Eğer çocuğunuzda patalojik yalan söyleme görüyorsanız bir uzmandan bu konuda yardım alınması gerekir. Çocuklarda patalojik yalan söylemede davranışında en etkili terapi yöntemleri; masal ve oyun terapisi olduğu yapılan çalışmalarda gözlenmiştir.

Çocuğunuz sebepli bir şekilde yalan söyleme davranışı geliştirmişse korkulacak bir durum yoktur. Bu noktadan sonra bakılacak unsur ‘Çocuğum neden yalan söylüyor?’ bu aşamada aile öncelikle kendini incelemelidir.

Çocuklar neden yalan söyler?

1- Çocuk yalanın ne olduğunun farkında olmayabilir.

2- Çocuğun onay, sevgi, ilgiye ihtiyacı olabilir.

3- Özgüven problemi olabilir.

4- Cezalandırılmaktan korkuyor olabilir.

5- Arkadaş ortamında daha kadim olmak istiyor olabilir.

6- Anne-Baba yalan söylemesine şahit olup ebeveynlerini rol model almış olabilir.

Çocukta yalan söyleme davranışını azaltılması için; çocuğun sosyal becerilerinin yükseltilmesi gerektiği yapılan çalışmalarla desteklenmiştir. Sosyal becerileri artan çocuk bir sorun çıktığı zaman nasıl baş edeceğini, toplumda kendisini nasıl ifade etmesi gerektiğini, yalan söylemenin toplumdan dışlanmaya yol açtığını öğrenecektir. Çocuk kendisini kabullenip ifade edebildiği taktirde yalan söyleme davranışı yerine yeni yöntemler arayacaktır. Yapılan araştırmalarda sosyal becerilen artmasıyla çocuklardaki davranış problemlerin azaldığı gözlenmiştir.

Unutmayın ki !

Çocuklarınızın mimarı sizlersiniz. Sizler doğru bireyler olarak hayatlarında var olduğunuz sürece temelleri sağlam olacaktır.

PSİKOLOG

DAMLA LEYLA AKKANAT