Aile, bireylerin hayatlarında yer alan ilk sosyal çevredir ve dünyayla ilgili her şeyi anlamlandırırken başvurulan ilk kaynaktır. İlk sosyal destek, ilk adım, ilk öğrenme bu ortamdan kazanılır. Çocukların duygusal ve kişilik gelişimleri üzerinde en büyük paya sahip olan aile sisteminin her üyesinin birbiriyle etkileşiminin çocuk üzerinde doğrudan etkisi bulunmaktadır. Anne-baba, anne-çocuk, baba-çocuk ilişkilerinde konumlandırılan rollerin gereklerini yerine getiriyor olmak, sağlıklı bir büyüme ortamını sağlayacak olan temel unsurdur. Ebeveynlerin çocuklarına kolaylaştırıcı ve yol gösterici bir konumda bulunmaları, onlar için gerekli sosyal ortamı sağlamaları başlıca görevlerindendir.
Ailenin çocuk gelişimi üzerindeki etkisinin bu kadar belirgin olduğundan bahsederken özel eğitim gerektiren çocuklarda bu durumun öneminin çok daha kritik olduğunu altını çizerek vurgulamalıyız. Çünkü özellikle özel eğitim gerektiren çocukların gelişimini etkileyen iki önemli bağlam vardır: Ev ve okul. Yani aile ve eğitim. Bunlar, biri olmadan diğeri eksik kalacak zincirler gibi düşünülebilir. Aile, çocuğun yaşamının ilk yıllarından itibaren onu en iyi gözlemleyen ve tanıyan kişilerden oluşur. Bu yüzden çocuğun ailesine karşı ve ailenin çocuğa karşı davranış ve tutumları gelişimin önemli bir parçasıdır.
Tam da bu sebeple aile eğitimi kritik bir önem kazanmakta ve çok kıymetli bir amaca hizmet etmektedir. Aile eğitiminin temel amacı çocuğun en iyi şekilde büyümesine ve gelişmesine yardımcı olmak; okul aracılığıyla kazanılan olumlu değişmelerin devamlılığını sağlayabilmektir. Eğitimden beklenen yararın sağlanabilmesi için ailelerle temasta olmak olmazsa olmazdır. Anne babaların çocuklarının durumları hakkında yeterli bilgiye sahip olmaları eğitimin temelini oluşturur. Çocuğun neyi ne kadar yapabileceğinin, güçlü ve zayıf yönlerinin farkında olunması, çocuktan makul beklentilerde bulunulması adına önemlidir. Farkındalık ve kabul bizim anahtar kelimelerimizdir. Ancak çocuğumuzu tanır ve problemi/farklılığı kabul edersek bir değişim için adım atabiliriz.
Çocuğun en çok vakit geçirdiği kişiler ailesidir, bu yüzden ailelerine daha çok tepki verirler, onlar çocuğun gözünde önemli bir konumdadır. Bu sebeple aile eğitime ortak olduğunda ilerleme daha güçlü olacaktır.
Özel Çocuğu Olan Aileler Ne Yapmalı? Ne Yapmamalı?
-Aileler çocuklarına karşı sabırlı olmalı, çocuklarının gelişimi için kararlı olmalılardır. Değişimin ve ilerlemenin gerçekleşeceğine dair inanca sahip olmak ve bunun için özveride bulunmak değişimi kendiliğinden getirecektir.
-Çocukların sosyal hayata katılmalarına imkan ve ortam sağlamak ailelerin yapabileceği bir diğer faydalı hareket olacaktır. Park gibi diğer yaşıtlarla kaynaşılabilecek ortamlara götürme, tiyatro, sinema gibi faaliyetlere katılma, toplu taşıma araçlarını kullanma, birlikte farklı yerleri gezme seçenekler arasında yer alabilir.
– Ayrıca çocuğu evin günlük yaşamına katarak becerilerini geliştirme, ona öğrendiklerini uygulama fırsatı ve sorumluluk verme (beceri düzeyine göre) çocuktaki özgüven duygusunu artıracaktır.
-Onu hayattan soyutlayıp her şeyi onun yerine yapmak yerine kendine güvenini, akranlarıyla iletişimini, kendini ifade etmesini desteklemek daha sağlıklı bir davranış olacaktır.
Daha önce de belirttiğimiz üzere bazen aileler çocuklarının iyiliklerini düşünerek gereksinim duydukları her şeyi onlar için onların yerine yapabilmekteler. Burada niyet her ne kadar iyi gibi görünse de sonuç genellikle çocukta bir sorumluluk bilincinin gelişmemesi ve kendine güveninin olmaması yönünde karşımıza çıkmaktadır. Bu sebeple çocuğun yapabileceği düzeyde mikro becerilerden başlayarak ona görevler vermek, kendiyle ilgili küçük işlerini halletmeye çalışmasını sağlamak daha faydalı olacaktır. Bunu yaparken de olumlu yaptığı her davranışta onu takdir etmek, cesaretlendirmek daha fazlası için de çocuğun motivasyonunu artıracaktır.
Bunun yanında çocuklar ve özellikle de özel gereksinimli çocuklar anlaşılmak, dinlenilmek, önemsenmek ister. Çocuğun anlatmaya çalıştığı şeyleri geçiştirmek yerine ona kulak vermek, önemsendiğini hissettirmek çok önemlidir. Ailenin diğer üyelerine nasıl davranılıyorsa onlara da benzer şekilde davranmaya özen gösterilmelidir. Çocuk duygularını, hislerini, ihtiyaçlarını farklı şekillerde belirtebilir. Bunları ifade etmeleri için teşvik edilmelilerdir.
Çocuklarınızı dinleyin, önemsediğinizi hissettirin, kendi becerilerini kazanmaları için onları destekleyin. Gelişim ve ilerleme kendini gösterecektir.
Hilal YILDIRIM
